میلاد موفور السرور امام علی بن محمد الهادی علیه السلام را به همه دلدادگان اهل البیت پیامبر صلی الله علیه وآله تبریک می گوییم.
ذیلا سخنی از کلمات نورانی آن امام همام را آورده وشرحی را که آیة المکارم شیرازی درباره آن دارند را خدمتتان تقدیم می داریم:
قَالَ الإمَامُ عَلِىِّ النَّقِىِّ علیه السلام:
«مَنْ هَانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فَلَا تَأْمَنْ شرَّهُ».
امام هادى علیه السلام مىفرماید: کسى که شخصیّتش بر او بى ارزش باشد (ارزش براى خودش قائل نباشد) از شرّ او در امان نباش.
شرح حدیث:
یکى از مسائل مهم، مسائل نظام ارزشى در ادیان آسمانى در جوامع بشرى است. در عالم مادّه و در عالم معنویّت، هر چیزى قیمتى دارد و امورى ارزان و امورى با ارزش هستند و طبیعى است اگر انسان چیزى را کمبها تشخیص دهد، به آسانى آن را از دست خواهد داد و اگر پربها تشخیص دهد، به آسانى از دست نمىدهد؛ به عنوان مثال یک گوهر گرانبها در دست کودک، وسیلهاى براى بازى است و در نظر او ارزشى ندارد و به ارزانى آن را از دست مىدهد.
جواهرهاى گرانقیمت و پربها در جهان داراى اسم است و یکى از گوهرهاى نامى دنیا توسّط شخص رهگذرى کشف شد، در حالى که بچّهها با آن در حال بازى بودند و در مقابل چیز بى ارزشى آن رابه دست آورد.
شخصیّت انسان هم همین است، اگر براى آن ارزش قائل باشد به آسانى نمىفروشد. قرآن در این زمینه مىفرماید، در عالم هستى بعد از ذات پاک الهى چیزى گرانقیمتتر از انسان نیست و دلیل آن این است که همه چیز براى انسان خلق شده:
«خَلَقْتُ الأشْیَاءَ لِأجْلِکَ وَ خَلَقْتُکَ لِأجْلِى؛ همه اشیا را براى تو خلق کردم و تو را براى خودم خلق کردم» و بالاترین مخلوقات خدا (فرشتگان) بر انسان سجده کردند «فَسَجَدَ الْمَلَائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ؛ پس همه ملائکه بر آدم سجده کردند»، از این جا قیمت و ارزش انسان روشن مىشود. علاوه بر این تمام اشیا براى انسان مسخّر شدهاند؛ یعنى همه آنها براى انسان کار مىکنند که نشان دهنده مقام انسان است.
حال اگر گوهر نفس را بشناسیم آن را در مقابل شهوات زودگذر و مقامات بىارزش دنیایى نمىفروشیم، ولى اگر ارزش خود را نشناسیم، شخصیّت خود را مىفروشیم و از شرّ چنین انسانى باید ترسید، زیرا با مبلغ ناچیزى انسان مىکُشد، چرا که ارزشى براى خود قائل نیست.
حال در مقابل «مَنْ هَانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ» که در روایت آمده «مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ» چگونه است؟
جواب این سؤال را مولا على علیه السلام در سه جمله بیان مىفرمایند:
- مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ لَمْ یُهِنْهَا بِالْمَعْصِیَةِ؛ کسى که ارزش خود را بشناسد، با شهوات او را کوچک نمىکند.
- مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهْوَتُهُ؛ کسى که ارزش خود را بشناسد، شهوات در مقابل او کوچک است.
- مَنْ کَرُمَتْ نَفْسُهُ صَغُرَتْ الدُّنْیَا فِى عَیْنِهِ؛ کسى که ارزش خود را بشناسد، دنیا در نظر او کوچک است[1].
[1] - مشکات هدایت، ص: 74 ،اثر حضرت آیة الله مکارک شیرازی دام عزه
