محمد علی فتحی

رمضان ماه نزول رحمت الهی ، ماه تقسیم روزی ها و اجل ها و ماهی است که خدای عزوجل میهمان خانه خود بیت الله الحرام را تعیین می کند.

برای بهره مندی بیشتر از فیوضات این ماه شایسته است چند کار ساده را انجام دهیم:

1-  قبل از ماه از گناهان توبه کنیم بهتر است شب اول غسل توبه کرده و صیغه استغفار را بخوانیم یعنی: «اَسْتَغْفِرُاللَّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ بَدیعُ السَّمواتِ وَالاْرْضِ ذُوالْجَلالِ وَالاْکْرامِ وَ اَسْئَلُهُ اَنْ یَتُوبَ عَلَىَّ».

ترجمه:

 آمرزش مى طلبم از خدا که معبودى جز او نیست، زنده و پاینده است، آفریننده آسمانها و زمین مى باشد، صاحب بزرگى و اکرام است، و از او مى خواهم که توبه ام با بپذیرد. 

در روایت است که امام صادق علیه السلام فرمود:

 اگر مؤمنى در یک روز چهل گناه کبیره دچار شود، آنگاه از روى ندامت و پشیمانى، این استغفار را بخواند، خدا گناهان او را بیامرزد[1].

2-  اگر دینی بر گردن دارید حلالیت بطلبید و اگر به صاحبان حقوق دسترسی ندارید برای آنان آمرزش بخواهید.

3-  تا می توانید در ماه مبارک از سخن بیهوده و لغوی پرهیز کنید.

4-  از نشست و برخاست با انسان های لا ابالی و بی قید و غیر مذهبی پرهیز کنید البته این به معنی بد اخلاقی کردن با آنان نیست.

5-  بیشتر لحظه ها به ذکر و خواندن قرآن بپردازید.

6-  به محرومان و نیازمندان در حد توان کمک کنید.

7-  از مشاجره و نزاع با دیگران پرهیز کنید.

8-  به مجالس وعظ و سخنرانی تشریف ببرید. گاهی یک انقلاب درونی در یک مجلس مذهبی انسان را بیست سال جلو می اندازد.

9-  بعد از ظهرها کمی استراحت کنید تا شب های ماه مبارک را بیشتر به شب زنده داری و مناجات با خدا بگذرانید.

10- سحری به اندازه و از غذای های مغذی و مقوی استفاده کنید. شربت آب لیمو برای رفع تشنگی خوب است و خوردن 21 دانه مویز برای قوت و انرژی در طی روز مناسب است.

در یاد داشت زیر با توجه به متن دعای امام سجادعلیه السلام، وظایف روزه داران را لیست کرده ایم.

امید که با رعایت این موارد میهمان خوبی برای خدای مهربان باشیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

....وَ أَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ بِکَفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیکَ، وَ اسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بِمَا یُرْضِیکَ حَتَّى لَا نُصْغِیَ بِأَسْمَاعِنَا إِلَى لَغْوٍ، وَ لَا نُسْرِعَ بِأَبْصَارِنَا إِلَى لَهْوٍ  وَ حَتَّى لَا نَبْسُطَ أَیْدِیَنَا إِلَى مَحْظُورٍ، وَ لَا نَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَى مَحْجُورٍ، وَ حَتَّى لَا تَعِیَ بُطُونُنَا إِلَّا مَا أَحْلَلْتَ، وَ لَا تَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلَّا بِمَا مَثَّلْتَ، وَ لَا نَتَکَلَّفَ إِلَّا مَا یُدْنِی مِنْ ثَوَابِکَ، وَ لَا نَتَعَاطَى إِلَّا الَّذِی یَقِی مِنْ عِقَابِکَ، ثُمَّ خَلِّصْ ذَلِکَ کُلَّهُ مِنْ رِئَاءِ الْمُرَاءِینَ، وَ سُمْعَةِ الْمُسْمِعِینَ، لَا نُشْرِکُ فِیهِ أَحَداً دُونَکَ، وَ لَا نَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاکَ.  اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ، وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ، وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ  وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَةَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا، الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا، الْمُؤَدِّینَ لَهَا فِی أَوْقَاتِهَا عَلَى مَا سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَى أَتَمِّ الطَّهُورِ وَ أَسْبَغِهِ، وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ.  وَ وَفِّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرِّ وَ الصِّلَةِ، وَ أَنْ نَتَعَاهَدَ جِیرَانَنَا بِالْإِفْضَالِ وَ الْعَطِیَّةِ، وَ أَنْ نُخَلِّصَ أَمْوَالَنَا مِنَ التَّبِعَاتِ، وَ أَنْ نُطَهِّرَهَا بِإِخْرَاجِ الزَّکَوَاتِ، وَ أَنْ نُرَاجِعَ مَنْ هَاجَرَنَا، وَ أَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنَا، وَ أَنْ نُسَالِمَ مَنْ عَادَانَا حَاشَى مَنْ عُودِیَ فِیکَ وَ لَکَ، فَإِنَّهُ الْعَدُوُّ الَّذِی لَا نُوَالِیهِ، وَ الْحِزْبُ الَّذِی لَا نُصَافِیهِ.  وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَیْکَ فِیهِ مِنَ الْأَعْمَالِ الزَّاکِیَةِ بِمَا تُطَهِّرُنَا بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ تَعْصِمُنَا فِیهِ مِمَّا نَسْتَأْنِفُ‏ مِنَ الْعُیُوبِ، حَتَّى لَا یُورِدَ عَلَیْکَ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِکَتِکَ إِلَّا دُونَ مَا نُورِدُ مِنْ أَبْوَابِ الطَّاعَةِ لَکَ، وَ أَنْوَاعِ الْقُرْبَةِ إِلَیْکَ.  اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ جَنِّبْنَا الْإِلْحَادَ فِی تَوْحِیدِکَ وَ الْتَّقْصِیرَ فِی تَمْجِیدِکَ، وَ الشَّکَّ فِی دِینِکَ، وَ الْعَمَى عَنْ سَبِیلِکَ، وَ الْإِغْفَالَ لِحُرْمَتِکَ، وَ الِانْخِدَاعَ لِعَدُوِّکَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ. اللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِیَّاکَ، وَ زَیِّنْ أَوْقَاتَهُ بِطَاعَتِنَا لَکَ، وَ أَعِنَّا فِی نَهَارِهِ عَلَى صِیَامِهِ، وَ فِی لَیْلِهِ عَلَى الصَّلَاةِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَیْکَ، وَ الْخُشُوعِ لَکَ، وَ الذِّلَّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ حَتَّى لَا یَشْهَدَ نَهَارُهُ عَلَیْنَا بِغَفْلَةٍ، وَ لَا لَیْلُهُ بِتَفْرِیطٍ…

 با توجه به فرموده امام زین العابدین عله السلام در دعای مذکور که در هنگام وارد شدن ماه مبارک رمضان ایراد فرموده اند وتوجه در عمق مفاهیم این دعا،می توان این وظایف را برای روزه داران ترسیم کرد:

1.     نگاهداری جوارح از آلوده شدن به گناه

2.     بکارگیری جوارح در راه انجام چیزهایی که باعث رضایت خدای تعالی است

3.     گوش ندادن به لغویات

4.     تسریع نکردن در نگاه به لهویات دوری از آنها

5.     دست درازی نکردن به چیزهایی که ازآن منع شده  ایم

6.     قدم نگذاشتن در جایی که از ورودبه ان منع و دورمان کرده اند

7.     پرنکردن شکم از حرام

8.     صحبت نکردن مگربه انچه که آنرا خدای متعال بر ما فرض کرده است

9.     به سختی نیانداختن خود مگر به چیزی که ما را به  ثواب الهی نزدیک کند

10. انجام ندانئ کاری مگر چیزیرکه مارا از عقاب الهی حفظ کند

11. دوری از ریاء

12. دوری از سمعه

13. عدم مشارکت دادن غیر خدا در اعمال

14. فقط مراد همه باید خدا باشد

15. مراعات اقامه نماز در ساعات خودش با همه حدودش:انجام واجباتش،مراعات وقتش،انجام رکوع وسجود با بهترین کیفیت،داشتن بهترن وکاملترین طهارت برای نماز،مراعات خشوع وخضوع

16. صله رحم وارتباط با کسی که با او قطع رابطه کرده ایم ویا انها با ما قطع رابطه کرده اندبا نیکی به آنان

17. خوبی به همسایگان با نیکی وبخشش به آنان

18. پاک کردن اموال از تبعات با اخراج زکوات (وخمس(

19. سرزدن ومراجعه به کسی که از مادوری وقهر کرده است

20. بخشش کسانی که به ما ظلم کرده  اند

21. برقراری آشتی با کسی با ما عداوت داشته مگر کسی که با خدا ودرباره خدا دشمنی اش بوده است.

22. تقرب جست نبه درگاه الهی با اعمالی که پاک کننده از گناهان است

23. دور یا الحاد در توحید

24. دوری از کم کاری وکوتاهی در تمجید حق تعالی

25. دوری از شک در دین

26. دوری از گم کردن راه خدای تعالی

27. دوری از غفلت درباره حرامهای الهی

28. دوری از خدعه های شیطان

29. روزه روز

30. نماز خواند وتضرع وخشوع واظهار ذلت در شبهای آن

31. دوری از غفلت در روز وکم کاری در شبش

الهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

سوال:

اگر کسی تصاویر و یا فیلم های شبهه دار و مروج فساد را در شبکه های اجتماعی لایک کند ، گناه کرده است؟

جواب:

این کار مصداق معاونةعلی الاثم(کمک به گناه کردن) و مصداق اشاعة الفحشاء (پخش فحشا) محسوب می شود و گناه است و باید از این رفتار توبه نمایند.

سؤال:

آیا در صورت نظرمنفی دادن به برنامه ای جهت تخریب آن و مسئولینش (نه انتقاد منصفانه) طوری که مسئولین آن برنامه ضرر ببیند، از این جهت شخص مشغول الذمه می شود؟

جواب:

در این صورت حق الناس گردن شماست و باید یا آن مسئول را راضی کنید و یا ردمظالم بپردازید.

سؤال:

سال خمسی چیه ؟ چطور تعیینش کنم؟

پاسخ:

هر مکلفی که درآمد داشته باشد و از مخارج سالش زیاد بیاید، بر او واجب است در سررسید هر سال خمسی، یک پنجم درآمدی را که زیاد آمده است، محاسبه و به عنوان خمس پرداخت کند. سررسید سال خمسی برای افراد حقوق بگیر، تاریخ دریافت اولین حقوق و برای کاسب و تاجر، تاریخ اولین معامله سودآور و برای کشاورز یا باغدار، تاریخ برداشت اولین محصول است.

سؤال:

 اگر کسی متوجه شود که هنگام اذان صبح و یا بعد از آن، روزه خود را خورده چیست؟

جواب:

1-       اگر مراعات وارد شدن اذان صبح را کرده بود و بعد از جستجو از زمان، یقین پیدا کرد که هنوز اذان نشده و مفطری را انجام داد، روزه آن روزش به شرط اینکه روزه رمضان باشد صحیح است و الا در صورتی مستحبی بودن و یا قضایی بودن روزه ، روزه آن روز او صحیح نیست.

2-      اگر مراعات وقت را نکرده بود و جستجو از وقت اذان نداشت و مفطری را انجام داد، روزه آن روز او باطل است.

 حضرت امام خمینی رحمه الله در تحری الوسیله می فرماید:

الرابع - إذا أتى بالمفطر قبل مراعاة الفجر ثم ظهر سبق طلوعه‌ إذا کان قادرا على المراعاة، بل أو عاجزا على الأحوط، و کذا مع المراعاة و عدم التیقن ببقاء اللیل، بأن کان ظانا بالطلوع أو شاکا فیه على الأحوط،. و إن کان الأقوى عدم وجوب القضاء مع حصول الظن بعد المراعاة، بل عدمه مع الشک بعدها لا یخلو من قوة أیضا، کما أنه لو راعى و تیقن البقاء فأکل ثم تبین خلافه صح صومه، هذا فی صوم شهر رمضان، و أما غیره من أقسام الصوم حتى الواجب المعین فالظاهر بطلانه بوقوع الأکل بعد طلوع الفجر مطلقا حتى مع المراعاة و تیقن بقاء اللیل‌[1].

سؤال:
بعضی از دعا ها فضیلت و ثواب های زیادی برایشان یاد شده مثل دعای معراج و دعای صحیفه و غیره و من همیشه این دعاها را می خواندم

ولی چند وقت پیش خواندم که این روایات هیچ سندی ندارند.

اگه هیچ سندی ندارند یعنی ثوابی ندارند؟
در جایی خواندم که در فقه یک چیزی به اسم «مسامحه بر ادله» هست که حتی این روایات سند نداشته باشد، ثواب شامل آدم می شود.

 آیا این درست است؟

جواب:

دعاهایی که فرمودید در منابع مهم روایی شیعه و سنی نقل شده است و برخی به لحاظ سندی ضعف هایی دارد.

ولی این ضعف روایت ها خدشه ای بر اعتبار و ارزشمندی دعا نمی زند و محتوای غنی برخی از این ادعیه حکایت از آن دارد که از یک منبع قوی و معنوی صادر شده است.

درحدیث صحیحی از هشام بن سالم از امام صادق علیه‌السلام آمده است:
«من بلغه عن النبی - صلی‌الله‌علیه‌وآله- شیء من الثواب فعمله کان اجر ذلک له و ان کان رسول الله - صلی‌الله‌علیه‌وآله- لم یقله[1]»؛

یعنی:

  اگر روایتی از پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله- در مورد ثواب بر انجام عملی، به شخصی برسد و او به همین قصد به آن عمل کند، اجر و ثواب آن عمل را می‌برد، هر چند پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله- آن را نفرموده باشد.

این حدیث ومشابه آن قاعده ای را در اختیار فقها نهاده که معروف به قاعده« من بلغ» شده است.

طبق این قاعده اگر کسی به خاطر حدیث منتسب به پیامبر عملی را به خاطر ثوابی انجام دهد و یا کاری را ترک کند و لو بعدا ثابت شود که آن حدیث را نگفته خدای عزوجل به او پاداش می دهد.

با توجه به نکته یاد شده بر فرض عدم صحت روایات دعاهایی که نام بردید اگر از آن جهت که این دعاها را و ثواب هایش را به پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله-  نسبت داده اند انجام دهید مشمول پاداش الهی خواهید بود.

مقلیدین مراجع عظام موظف هستند وجوهات شرعیه خود را یا به مرجع تقلیدشان و یا وکلای ایشان در امور حسبیه که تصریح به وکالت ایشان شده و اذن کتبی و یا شفاهی معتبر دارند، پرداخت کنند.

وکلا وظیفه دارند این وجوهات را به دفتر مرجع تحویل دهند و فقط می توانند طبق سهمی که اذن از مرجع دارند (مثل یک چهارم، یک سوم و یا یک دوم) در مصارف شرعی، خرج نمایند لذا خرج وجوهاتی که مقلدین می پردازند در غیر موارد یاد شده جایز نیست و در صورت علم مقلد به این که وکیل درست خرج نمی کند، برئ الذمه نخواهد بود.

آیا وکلای مرجع تقلید می توانند خمس را ببخشند؟

آیا وکلای مرجع باید قبض مرجع را به خمس دهندگان بدهند؟

در خصوص سؤالات یاد شده چند استفتاء تقدیم می گردد:

سؤال 265: آیا وکلای حضرتعالی یا اشخاصی که وکیل در اخذ حقوق شرعی نیستند، مکلّف به دادن قبض رسید سهمین به پرداخت‌کنندگان آن هستند یا خیر؟

ج) کسانی که حقوق شرعی خود را به وکلای محترم ما یا به اشخاص دیگر به قصد وصول به دفتر ما می‏‌دهند، از آنها قبضی را که دارای مهر ما می‏‌باشد، مطالبه کنند.

سؤال: 266: در چه مواردی بخشیدن خمس به کسی که آن را می‏‌دهد، جایز است؟

ج) سهم مبارک امام (علیه السلام) و سهم سادات، قابل بخشش نیست[1].

توضیح:

در خصوص این پاسخ مسئولین بخش وجوهات دفتر مقام معظم رهبری تصریح دارند که هیچ کدام از وکلای معظم له حق بخشیدن خمس ولو به واسطه های روحانی ندارند. نهایت به اندازه اذنی که دارند مثل یک سوم، می توانند به واسطه ها مبلغی را پرداخت کنند.

‏‏سؤال 5227: ‏ محضر مبارک یگانه رهبر مجاهد و فداکار اسلام، حضرت آیت الله‌ العظمی آقای‏‎ ‎‏خمینی، دام ظله العالی علی رؤوس المسلمین ‏

‏‏محترماً؛ به عرض مبارک می رساند که اشخاصی هستند پول سهم امام علیه السلام را جمع‏‎ ‎‏می کنند و بعضی از آن ها وکالت نامه از حضرت عالی دارند و بعضی وکیل از وکیل‏‎ ‎‏هستند و عدّه ای هم وکالت نامه ندارند و می گیرند و رسید پول سهم امام علیه السلام را‏‎ ‎‏نمی آورند، آیا به این اشخاص، پول سهم امام علیه السلام را بدهند یا خیر؟ و آن مقدار که به‏‎ ‎‏این گونه اشخاص داده اند ذم‏‏ۀ‏‏ آن ها بری ء است یا خیر؟‏

‏‏ج) بسمه تعالی، به کسانی که وکالت از این جانب ندارند وجوه شرعیه ندهند و‏‎ ‎‏اگر دادند بری ءالذمه نمی شوند و به کسانی که وکالت دارند، بدهند و قبض‏‎ ‎‏رسید مطالبه کنند؛ اگر قبض رسید این جانب را ارائه ندادند، وجوهی که‏‎ ‎‏دادند، مطالبه از آن ها کنند و پس از آن به آن ها وجوه ندهند که بری ءالذمه‏‎ ‎‏نمی شوند[2].‏

سؤال:

آیا ازدواج با زنی که در عقد(موقت یا دائم) کس دیگری بوده ولی در زمان عقد وبعد از آن هیچ رابطه ای نداشته اند وبعد شوهر او وی را طلاق می دهد حرام است؟

توضیح سؤال:

زنی با آقایی ازدواج می کند و او این خانم را بدون اینکه رابطه جنسی داشته باشند طلاق می دهد. حالا این خانم می تواند با مرد دیگری بدون رعایت عده ازدواج اول، ازدواج کند؟

جواب:

ازدواج با زن مطلقه ( یا صیغه ای که مدتش تمام شده و یا بخشیده شده است) و همسرش هیچ رابطه ای با او نداشته حلال است و آن زن نیاز به نگه داشتن عده ندارد[1].