محمد علی فتحی

سؤال:

فروشنده به اشتباه قیمت جنس را به مشتری می گوید و مشاری جنس گرفته شده را به دیگری هبه می کند. بعد از کدتی فروشنده با مشتری تماس گرفته و از او مطالبه مابه التفاوت می کند. در موارد مشابه تکلیف شرعی چیسیت؟

پلسخ:

در اینجا غبن صورت گرفته است و مشتری حق دارد به خاطر غبن، معامله را به هم بزند و یا از مشتری مطالبه ما به التفاوت قیمت نمیاد و یا اینکه متعاملین با هم صلح نمایند به فتوای امام راحل توجه بفرمائید:

 اگر خریدار قیمت جنس را نداند یا در موقع معامله غلفت کند و جنس را گرانتر از قیمت معمولی آن بخرد، چنانچه بقدری گران خریده که مردم او را مغبون می دانند و به کمی و زیادی آن اهمیت می دهند می تواند معامله را به هم بزند، و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند یا موقع معامله غلفت کند و جنس را ارزانتر از قیمت آن بفروشد، در صورتی که مردم به مقداری که ارزان فروخته اهمیت بدهند و او را مغبون بدانند، می تواند معامله را به هم بزند.(1)

سؤال:

انجام عمل iui یا ivf اشکال شرعی دارد؟

پاسخ:

 هر دو  عمل مذکور فی نفسه اشکال ندارد، ولی واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود.

در عمل  iui که در واقع روشی برای تزریق اسپرم شسته شده مرد به درون حفره ی رحم زن می باشد، حتما زوجین، زوج شرعی باشند لذا لقاح اسپرم مرد غریبه در رحم زن دیگر جایز نیست.

در عمل ivf که در آن تخمک زن با اسپرم مرد در خارج از رحم بارور می شود و بعد به رحم زن منتقل می شود منع شرعی وجود ندارد.

                                                                                                                        محمد علی فتحی

 تکمله:

برای اطلاعات بیشتر در خصوص لقاح مصنوعی چند استفتاء که از مقام معظم رهبری حفظه الله شده تقدیم می گردد:

سؤال:

قسم خوردن در حال ترس چه حکمی دارد؟

پاسخ:

اگر در حال ترس اختیار نداشته باشید و قصد جدی قسم هم درکار نباشد، قسمتان نافذ نیست و به خاطر شکستن آن کفاره بر شما واجب نمی شود.

 پاسخ تکمیلی:

 قسم چند شرط دارد:

اول: کسی که قسم می خورد باید بالغ و عاقل باشد، و اگر می خواهد راجع به مال خودش قسم بخورد، باید در حال بالغ شدن سفیه نباشد و حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع نکرده باشد، و از روی قصد و اختیار قسم بخورد پس قسم خوردن بچه و دیوانه و مست و کسی که مجبورش کرده اند، درست نیست و همچنین است اگر در حال عصبانی بودن بی قصد قسم بخورد.

دوم: کاری را که قسم می خورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کاری را که قسم می خورد ترک کند،باید واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد که کار مباحی را به جا آورد، باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، و نیز اگر قسم بخورد کار مباحی را ترک کند، باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سوم: به یکی از اسامی خداوند عالم قسم بخورد که به غیر ذات مقدس او گفته نمی شود، مثل خدا و الله و نیز اگر به اسمی قسم بخورد که به غیر خدا هم می گویند، ولی به قدری به خدا گفته می شود که هر وقت کسی آن اسم را بگوید، ذات مقدس حق در نظر می آید، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد، صحیح است، بلکه اگر به لفظ ی قسم بخورد که بدون قرینه خدا بنظر نمی آید، ولی او قصد خدا را کند بنابر احتیاط، باید به آن قسم عمل نماید.

چهارم: قسم را به زبان بیاورد و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند صحیح نیست ولی آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.

پنجم: عمل کردن به قسم برای او ممکن باشد و اگر موقعی که قسم می خورد ممکن باشد و بعد تا آخر وقتی که برای قسم معین کرده عاجز شود یا برایش مشقت داشته باشد، قسم او از وقتی که عاجز شده به هم می خورد.(1)

کفاره شکستن قسم:

 اگر قسم بخورد که کاری را انجام دهد یا ترک کند، مثلا قسم بخورد که روزه بگیرد یا دود استعمال نکند، چنانچه عمدا مخالفت کند باید کفاره بدهد یعنی یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر اینها را نتواند باید سه روز روزه بگیرد.(2)

پی نوشت:

1- توضیح المسائل امام خمینی رحمه الله، مساله٢٦٧١

2- همان، مساله ٢٦٧٠

سؤال:

آیا جایز است که مسلمانی هنگام مرگ تمام اموال خود را در راه خدا خرج کند و چیزی برای فرزندانش نگذارد؟

پاسخ:

انسان ها مالک اموا ل خود هستند و در زمان حیاتشان آزادند که هرجوری با اموالشان خواستند رفتار نمایند.

 در زمان حیات، انسان می تواند اموال خود را به دیگری ببخشد و یا در راه خدا انفاق نماید. ولی در این خرج کرد ن ها باید رعایت مسائل مهمی را نماید از جمله رعایت حال بازماندگان.

اگر بازماندگان شخص متموّل هستند و توانایی اداره زندگی را دارند می تواند به آنها چیزی هدیه کند و ببخشد و یا ا ینکه آنها را محروم کرده و در جای دیگر خرج کند.

اما اگر فرزندان کوچکی دارد و یا آنها دارا نیستند و اگر این پدر از اموال خود برای آنان چیزی نگذارد آنان با مشکل در معیشت و زندگی مواجه می شوند، بهتر است این فرد اموال خود را در جای دیگری خرج نکند. این مساله به قدری مهم است که پیامبر اسلام فردی را که به هنگام مرگ جانب خانواده خود را نگه ندارد جزو مسلمانان نمی داند.

 به این روایت توجه نمائید:

عَنْ مَسْعَدَةَ قَالَ: حَدَّثَنِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِیهِ‏:

أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَلَغَهُ أَنَّ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ تُوُفِّیَ وَ لَهُ صِبْیَةٌ صِغَارٌ، وَ لَیْسَ لَهُمْ مَبِیتُ لَیْلَةٍ، تَرَکَهُمْ یَتَکَفَّفُونَ النَّاسَ، وَ قَدْ کَانَ لَهُ سِتَّةٌ مِنَ الرَّقِیقِ لَیْسَ لَهُ غَیْرُهُمْ، وَ أَنَّهُ أَعْتَقَهُمْ عِنْدَ مَوْتِهِ.

فَقَالَ لِقَوْمِهِ: مَا صَنَعْتُمْ بِهِ؟

قَالُوا: دَفَنَّاهُ.

فَقَالَ: أَمَا إِنِّی لَوْ عَلِمْتُهُ مَا تَرَکْتُکُمْ تَدْفِنُونَهُ مَعَ أَهْلِ الْإِسْلَامِ، تَرَکَ وُلْدَهُ صِغَاراً یَتَکَفَّفُونَ النَّاسَ.[1]

ترجمه:

مسعده از امام صادق و ایشان از پدرشان نقل می کند که فرمود:

به پیام خبر رساندند که مردی از انصار از دنیا رفته درحالی که بچه های کوچکی باقی گذارده که حتی برای یک شب خواب جا ندارند و این درحالی است وی قبل از مرگ شش برده ای که داشت را آزاد کرده است و بار  حیات این بچه ها بر مردم است.

پیامبر پرسیدند: با این مرده چه کردید؟

گفتند: دفنش کردیم.

پیامبر فرمود: اگر زودتر این قضیه را به من می گفتید اجازه نمی دادم که او را در قبرستان مسلمانان دفن کنید چرا که او ربچه هایی را گذاره که بار بر مردم می شوند.

تفکر در باره مسائل جنسی و گناهان ولو انسان ان گناه را نکند باعث پیشرفت نمی شود حتی در برخی آیات و روایات از فکر و قلب که باید جای یاد خدا باشد پرسش می کنند که چرا به تباهی استفاده شده است. 

مثلا در آیه زیر می خوانیم:

وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَٰئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا[1].

ترجمه:

و چیزى را که بدان علم ندارى دنبال مکن، زیرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.

نکته این آیه این است که تمام وجود انسان امانت است و فردای قیامت درباره آنها مؤاخذه می شویم. حا لا اگر فکر بد بکنیم ممکن است این فکر بد ما را در زمانی دچار خطا و گناه نماید.

در روایت می خوانیم:

قَالَ اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ :یُحْشَرُ اَلنَّاسُ عَلَى نِیَّاتِهِمْ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ [2].

امام باقر علیه السّلام فرمود:

مردم در روز قیامت بر طبق نیّتهایشان محشور مى‌شوند.

از این روایت استفاده می شود که نیات در شکل سازی شخصیت آخرتی ما تاثیر دارد. پس فکر خود راباید خوب کنیم تا اثرات مثبت ان را هم در زندگی و هم در آخرت ببینیم.

اذیت کردن هر موجودی بدون دلیل و مجوز شرعی حرام است. در مواردی که حیوانی باعث اذیت و آزار باشد و نتوان به روش های عادی جلوی اذیت آن را گرفت ، انسان مجاز است که با آن برخود نماید و اگر در این بین حیوان کشته شود گناهی نکرده است.

در حالت عادی اذیت و آزار حیوان و بدون هیج دلیلی، باعث خشم و غضب الهی می شود و در روز جزا این حیوان از انسان به دلیل اینکه حیات او را بدون دلیل گرفته شکایت خواهد کرد.

در مواردی که انسان حیوانی را بدون عذر بکشد حتما واجب نیست کفاره ای بدهد ولی بهتر است بعد از استغفار و توبه صدقه ای را به فقرا و نیازمندان بدهد.

مبلغ و اندازه خاصی برای این نوع صدقه در فقه اسلامی قید نشده است.

در این خصوص به روایت ذیل توجه نمائید.

إِرْشَادُ اَلْمُفِیدِ ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَرَامَةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ اَلثُّمَالِیِّ قَالَ:

 کَانَتْ لاِبْنِ اِبْنَتِی حَمَامَاتٌ فَذَبَحْتُهُنَّ غَضَباً ثُمَّ خَرَجْتُ إِلَى مَکَّةَ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدٍ اَلْبَاقِرِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَبْلَ طُلُوعِ اَلشَّمْسِ فَلَمَّا طَلَعَتْ رَأَیْتُ فِیهَا حَمَاماً کَثِیراً قَالَ: قُلْتُ: أَسْأَلُهُ مَسَائِلَ وَ أَکْتُبُ مَا یُجِیبُنِی عَنْهَا وَ قَلْبِی مُتَفَکِّرٌ فِیمَا صَنَعْتُ بِالْکُوفَةِ وَ ذَبْحِی لِتِلْکَ اَلْحَمَامَاتِ مِنْ غَیْرِ مَعْنًى وَ قُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ لَمْ یَکُنْ فِی اَلْحَمَامِ خَیْرٌ لَمَا أَمْسَکَهُنَّ.

فَقَالَ لِی أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ:

 مَا لَکَ یَا بَا حَمْزَةَ!؟

 قُلْتُ: یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ خَیْرٌ.

 قَالَ: کَانَ قَلْبُکَ فِی مَکَانٍ آخَرَ!؟

قُلْتُ: إِی وَ اَللَّهِ وَ قَصَصْتُ عَلَیْهِ اَلْقِصَّةَ وَ حَدَّثْتُهُ بِأَنِّی ذَبَحْتُهُنَّ فَالْآنَ أَنَا أَعْجَبُ بِکَثْرَةِ مَا عِنْدَکَ مِنْهَا. قَالَ: فَقَالَ اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ:

 بِئْسَ مَا صَنَعْتَ یَاأَبَا حَمْزَةَ! أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ إِذَا کَانَ مِنْ أَهْلِ اَلْأَرْضِ عبثا عَبَثٌ بِصِبْیَانِنَا نَدْفَعُ عَنْهُمُ اَلضَّرَرَ بِانْتِفَاضِ اَلْحَمَامِ وَ أَنَّهُنَّ یُؤْذِنَّ بِالصَّلاَةِ فِی آخِرِ اَللَّیْلِ؟!

 فَتَصَدَّقْ عَنْ کُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ دِینَاراً فَإِنَّکَ قَتَلْتَهُنَّ غَضَباً[1].

در ارشاد مفید بسندى از ابى حمزه ثمالى نقل شده است که گفت:

پسر دخترم چند کبوتر داشت و از خشم کبوترهاى آنها را سر بریدم و به مکه رفتم و بر امام پنجم پیش از برآمدن آفتاب وارد شدم . چون آفتاب زد کبوترهای زیادی در آنجا دیدم،با خود گفتم:

مسائلى از او بپرسم و جوابهاشان را بنویسم و در فکر کارى که در کوفه بدون عذر و معنی با کبوترها انجام دادم بودم .

با خود گفتم: اگر در کبوتر خیرى نبود امام آنها را نگه نمی داشت،امام علیه السّلام به من فرمود:

اى ابا حمزه! چه شده؟

 گفتم: یا ابن رسول اللّٰه خوبم خیر است.

فرمود: ولی دلت جاى دیگر است‌؟!

گفتم: آرى به خدا و داستان سر بریدن کبوترها را گفتم و گفتم اکنون در عجبم از این همه کبوتر که شما دارید.

 فرمود: اى ابى حمزه بد کاری کردی ! نمی دانی که چون اهل زمین(اجنه) بچه‌هاى ما را به بازى گیرند به پر تکاندن کبوتر زیان را از آنها دور می کنیم و آنها به اوقات نماز در پایان شب آگاهى دهند؟!

 از هر کدامشان یک دینار طلا صدقه بده زیرا از  روی خشم آنها را کشتى.

نکته :

از ذیل روایت برخی بزرگان استحباب صدقه دادن به خاطر کشتن بی مورد کبوتر و سایر حیوانات را استفاده کرده اند.

شایته است مؤمنین از آزار حیوانات و ... خود داری نمایند.

سؤالات:

1- آیا محتلم شدن طبیعی است وچه اتفاقی می افتد که انسان محتلم می شود؟

2-  آیا می توان کاری کرد که اصلا ویا کمتر محتلم شد؟

۳-  آیا فکر کردن به مسائل جنسی بدون بیرون آمدن منی برای انسان مثل خود ارضایی ضرر دارد و آیا گناه هم دارد؟

پاسخ:

1- احتلام یک امر طبیعی است که با تولید انبوه اسپرم در اوایل جوانی و در طول حیات ،برای انسان اتفاق می افتد که معمولا منشأش خواب های شیطانی است. 

2- امکان جلوگیری از احتلام با تغذیه مناسب وجود دارد که در این خصوص با متخصصین طب اسلامی و طب سنتی تماس بگیرید و نیز می توانید از هرچیزی که باعث تحریک جنسی می شود پرهیز کنید.

البته دعای احتلام از خاندان عصمت و طهارت نیز نقل شده است که می توانید آن را بخوانید:

اَللّهُمَّ اِنّى أَعُوذُ بِکَ مِنَ الاِْحْتِلامِ وَ مِنْ شَرِّ الْاَحْلامِ وَ مِنْ اَنْ یَتَلاعَبَ بِىَ الشَّیْطانُ فِى الیَقْظَةِ وَالْمَنامِ

استفاده از وام دیگران

س۱۴. آیا کسی که نیاز مبرم به وام دارد، می تواند وام ازدواج شخص دیگری را در إزاء مبلغی پول از او دریافت کند، و اقساط آن وام را پرداخت نماید؟

ج. اگر بانک وام ازدواج را به یکی از زوجین بدهد، دریافت آن مبلغ از آن فرد، قرض گرفتن از او می باشد؛ و پرداخت مبلغی علاوه بر اصل وام، ربا و حرام است.

وام برای خرید فیش حج

س۱۱. گرفتن وام به قصد خرید فیش حج اشکال شرعی دارد یا خیر؟

ج. کسی که هزینه ی رفتن به حج را در اختیار ندارد، اما می تواند قرض بگیرد و سپس به سادگی قرض خود را ادا کند، واجب نیست که خود را با قرض گرفتن مستطیع کند، اما اگر بگیرد، حج بر او واجب می شود.

سؤال:

دیه سقط جنین بر عهده کیست؟

جواب دفتر مقام معظم رهبری:

دیه آن به عهده کسی است که مباشر در سقط بوده است یعنی هرکسی که باعث سقط شده باید دیه را پرداخت کند و دیه به وارث جنین با رعایت طبقات ارث پرداخت می شود ولی وارثی که مباشر سقط جنین بوده از آن، سهمی ندارد.